برسی مسائل و مشکلات همسران جانبازان پنج استان چهارمحال و بختیاری ،اصفهان ،خوزستان ،فارس و کهکیلویه و بویر احمد

برسی مسائل و مشکلات همسران جانبازان پنج استان چهارمحال و بختیاری ،اصفهان ،خوزستان ،فارس و کهکیلویه و بویر احمد

مجری:امر الله رئیسی

ناظر:دکتر محمد ربیعی

چکیده پژوهش

پژوهش حاضر به برسی مسائل و مشکلات همسران جانبازان پنج استان (چهارمحال و بختیاری ،اصفهان ،خوزستان ،فارس و کهکیلویه و بویر احمد)می پردازد.جامعه آماری این پژوهش شامل 42249 نفر همسر جانباز در استانهای نامبرده می باشد که 1500 نفر ازآنان به عنوان نمونه به شیوه خوشه ای و سپس تصادفی سیستماتیک انتخاب گردیدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته مشکلات اقتصادی ،اجتماعی و خانوادگی و پرسشنامه استاندارد شده اختلالات روانی (SCL-90-R)می باشد.روش تحقیق پیمایشی از نوع توصیفی است.برخی نتایج پژوهش نشان داد که:1. همسران جانبازان در تامین زندگی خود با مشکلاتی روبرو هستند.2. 3/65 درصد از آنها از وضعیت زندگی خود راضی نیستند.3.- 9/84 درصد از آنها احساس محرومیت نسبی می کنند.4.- 8/80 درصد از آنها دارای بیگانگی اجتماعی هستند.4.-  8/50 درصداز آنها در روابط اجتماعیشان با همسر و اقوام و دوستان مشکل دارند.

-

مقدمه

جنگ تحمیلی هشت ساله علیه ایران اگر چه با ره آورد های مثبت خود موجبات تسیع روند رشد و تعالی جامعه و بالاخص جنبه های معنوی آن را فراهم آورد،اما در کنر آن خسارت مالی جبران ناپذیری را نیز بدنبال داشت. در بعد انسانی«طبق آماری که روابط عمومی بنیاد شهید و امور ایثار گران اعلام کرده است. تعداد 398 هزار و 587 نفر جانباز در بنیاد شهید و امور ایثارگران پرونده دارند که از این تعداد 219 هزار و536 نفر زیر 25 درصد،151 هزار و816 نفر جانباز بین 25 تا 49 درصد،19 هزارو745 نفر بین 50 تا 70 درصد و 7 هزارو400 نفر بالای 70 درصد هستند.بر اساس این آمار 40 هزار نفر هم آزاده در کشور داریم که از این تعداد 34 هزار نفر آنها جانباز هستند.(مرکز اطلاع رسانی شهید آوینی،1385).

جنگ همواره یکی از موضوعات جدی و مختل کننده بهداشت عمومی جامعه است.جانبازان به عنوان افراد بازمانده از جنگ دارای مشکلات مختلف در ابعاد روانی- اجتماعی- اقتصادی و خانوادگی می باشند.از آنجا که تعاملات اعضای خانواده خطی نیست بلکه همچون حلقه های زنجیر به هم وابسته اند و بر همدیگر تاثیر متقابل دارند،لذا اعضای خانواده و به خصوص همسران جانبازان متاثر از این مشکلات هستند. اگر چه معلولین جنگ ما با معلولین جنگی دیگر کشورها از بسیاری جهات من جمله اعتقادات مذهبی ،روحیه شهادت طلبی و ارزش بودن جانبازی تفاوت دارند ولیکن نباید تاثیرات ناخواسته مشکلات ناشی از معلولیت را بر روی خانواده هایشان و به خصوص همسر و فرزندان نادیده گرفت.یکی از این موارد اختلالات روانی می باشد.نتایج مطالعات حاکی از آن است که اعضای خانواده بیمار روانی به طور معنی داری استرس ناشی از زندگی با بیمار را دارند.همچنین تامین مراقبت مزمن توسط اعضای خانواده منجر به احساس فشار یا سختی مراقبین شده که خود باعث کاهش کیفیت زندگی اعضای خانواده می گردد(دژکام،114:1382)نتایج یک مطالعه حاکی است که همسران جانبازان دارای اختلال استرس پس از سانحه، از مشکلات روانی رنج می برند(رادفر ،1384: 205).اگر به این قضیه مشکلات اقتصادی – اجتماعی همسران جانبازان را اضافه کنیم مشکلاتی که می تواند ناشی از دست دادن شغل همسر ،نداشتن درآمد و از کار افتادگی شوهر باشد.در آن صورت این مشکلات می توانند تهدید ی مهم و زنگ خطری برای بنیان نهاد خانواده محسوب شوند چرا که می تواند بر کیفیت زندگی ،رضایت زناشوئی تاثیر شگرفی داشته باشند کیفیت زندگی حوزه های مختلف سلامت و کار ،اقتصادی،اجتماعی،روانی و خانوادگی را شامل می شود. بنابر این پیامد های جبران ناپذیر که مشکلات همسران جانبازان بر استحکام و بنیان نهاد ،فرزندان آینده این مرزو بود ،خواهد گذشت،ضرورت توجه به مسائل و مشکلات همسران  جانبازان را بیش از پیش مهم و اساسی می داند.نتایج این پژوهش می تواند دور نمای از مشکلات و مسائل همسران جانبازان را ارئه نماید تا بتواند قبل از بوجود آمدن آسیب های جدی و حاد در این زمینه ،برنامه ریزی و دو جهت کاهش و پیشگیری تصمیم سازی نمود.این مطالعه یکی از دغدغه های بنیاد شهید و امور ایثار گران می باشد و امید است بتواند راهکارهای مفیدی در ارائه نماید.

اهداف پژوهش

1-    بررسی  میزان شیوع اختلالات روانی در بین همسران جانبازان استانهای مورد مطالعه.

2-   بررسی میزان و نوع مشکلات اجتماعی در بین همسران جانبازان استانهای مورد مطالعه.

3-  بررسی میزان و نوع مشکلات خانوادگی در بین همسران جانبازان استانهای مورد مطالعه.

4-   بررسی میزان مشکلات اقتصادی در بین همسران جانبازان استان های مورد مطالعه

5-   بررسی رابطه بین متغییر هایی چون تحصیلات ،درصد و نوع جانبازی شوهر،زمان و مدت جانبازی شوهر،وضعیت اشتغال ،با مشکلات اقتصادی،اجتماعی،خانوادگی و همچنین اختلالات روانی همسران جانبازان استان های مورد مطالعه.

روش پژوهش

با توجه به موضوع و اهداف پژوهش،طرح پژوهشی حاضر پیمایشی از نوع توصیفی است.پیمایشی است زیرا «پیمایش ها وسیله خوبی برای سنجش نگرش ها و جهت گیری ها در جمعیتهای  بزرگ هستند»(ببی،1381 : 530).

همچنین این پژوهش از نوع توصیفی است زیرا در پی شناخت علل و ریشه های پدیده مورد مطالعه نمی باشد و تنها در صدد شناخت مسائل و مشکلات همسران جانبازان جامعه هدف هست.

در این پژوهش جامعه آماری همسران جانبازان پنج استان (چهارمحال و بختیاری،اصفهان ،خوزستان ،فارس و کهکیلویه و بویر احمد)می باشد.برای محاسبه حجم نمونه ،چون تحقیق حاضر از جمله معدود پژوهش هایی است که در حوزه همسران جانبازان انجام می شود،لذا پیشینه لازم برای محاسبه پراکندگی جامعه وجود نداشت لذا ابزار پژوهش را بین 40 نفر از جامعه مورد بررسی به تصادف تکمیل نموده و پیش بر آورد واریانس را محاسبه نمودیم.مقدار پیش برآورد واریانس برابر 01/1 به دست آمد که در فرمول محاسبه نمونه با استفاده از پیش برآورد واریانس قرار داده شد.

اما شیوه نمونه گیری و توزیع حجم نمونه در جامعه آماری به دلیل پراکندگی بسیار زیاد جامعه هدف در استان های پر جمعیت و پراکنده خوزستان،اصفهان،فارس،جهتهای جغرافیایی(شمال-جنوب- غرب- شرق و مرکز)را ملاک عمل قرار داده و از هر جهت جغرافیایی شهرستان به عنوان نمونه انتخاب شده است.سپس در هر شهرستان ،آمار جانبازان دارای همسر را به صورت لیست شده در اختیار پژوهشگر استانی قرار داده و به صورت نمونه گیری تصادفی سیستماتیک حجم نمونه متناسب با جمعیت هر شهرستان انتخاب شده بدین شکل که با استفاده از جدول اعداد تصادفی شروع نمونه گیری مشخص شده و سپس با به دست آوردن فاصله بین انتخاب ها، نمونه ها مورد گزینش قرار گرفته اند.در مورد استان چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویر احمد چون مراکز شهرستان های تحت پوشش بنیاد کمتر بوده اند،لذا مراکز استان ها به علاوه یک شهرستان محروم تر انتخاب گردیدند. بر این اساس تکنیک نمونه گیری در ابتدا به صورت خوشه ای و سپس به صورت تصادفی سیستماتیک می باشد.

ابزار گرد آوری داده ها

1- پرسشنامه محقق ساخته مشکلات اقتصادی – اجتماعی و خانوادگی همسران جانبازان

2- پرسشنامه استاندارد شده (SCL-90-R)

یافته های پژوهش

1.همسران جانبازان در تامین زندگی خود با مشکلاتی روبرو هستند.

2.- 3/65 درصد از آنها از وضعیت زندگی خود راضی نیستند.

3.- 9/84 درصد از آنها احساس محرومیت نسبی می کنند.

4.- 8/80 درصد از آنها دارای بیگانگی اجتماعی هستند.

5.-  8/50 درصداز آنها در روابط اجتماعیشان با همسر و اقوام و دوستان مشکل دارند.

6.- 1/68 درصد از آنها نسبت به دیگران بی اعتمادند.

7.- 8/77 درصد از آنان دارای مشکلات تحصیلی هستند.

8.- 2/30 درصد از آنان مورد خشونت کلامی ،7/24 درصد خشونت روانی،و 6/15 درصد مورد خشونت جسمی از طرف همسران خود قرار گرفته اند.

در بعد اختلالات روانی یافته های پژوهش نشان داد:

-   7/2 درصد همسران دارای اختلات شکایات جسمانی، 2/4 درصد وسواس – اجبار،4/4 درصد حساسیت بیان فردی،3/4 درصد افسردگی ،2/5 درصد پرخاشگری ، 6/5 درصد اضطراب فوبیک، 5/4 درصد افکار پارانوئیدی و 3/5 درصد روانپریشی گرایی می باشند.

همچنین نتایج پژوهش رابطه متغییر هایی چون درصد و نوع جانبازی شوهر ،تحصیلات فرد و همسرش ،وضعیت اشتغال شوهر را با ابعاد مشکلات همسران جانبازان تائید می کند.

پیشنهادات:

1.جهت افزایش و ارتقائ سطح تحصیلی همسران جانبازان اقداماتی صورت پذیرد.و جهت این کار ساختار آموزشی نیمه وقت یا مکاتبه ای خاص طراحی شود.

2.درقوانین مربوط به کمک هزینه های تحصیلی همسران جانبازان تجدید نظر شود.

3.با توجه به نرخ بالای بیکاری زنان جانبازان و چهار برابر بودن بیکاری آنها نسبت به جامعه عادی زمینه اشتغال آنها فراهم شود.

4.برای افزایش رفتار کاریابی زنان جانبازان کار گاه های مشاوره شغلی و کار آفرینی بر گزار شود.

منابع

1-    دژکام.م،امین الرعایا.آ.(1382).مقایسه سلامت روانی همسران جانبازان اعصاب و روان تهران مراجعه کننده  به بیمارستان صدر با همسران بیماران اعصاب و روان تهران مراجعه کننده به بیمارستان امام حسین (ع) .مجموعه مقالات اولین همایش علمی جانباز و خانواده.

2-   رادفر.ش.(1384).بررسی سلامت روانی فرزندان 18-15 ساله جانبازان.مجله طب نظامی،شماره13.

3-  مرکز اطلاع رسانی شهید آوینی،22مهر 1385.

4-   ببی.ا.(1381).روشهای تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمه رضا فاضل،تهران ،سمت،جلد دوم.

5-   ایزاک.ا.(1380)،راهنمای تحقیق و ارزشیابی در روانشناسی و علوم تربیتی.ترجمه علی دلاور،تهران،ارسباران.