صادقی / تصویری روشن از آثار جنایات دشمن بعثی
رزمندگان چهارمحال و
بختیاری اولین قربانیان سلاح های شیمیائی هشت سال دفاع مقدس
کورش صادقی چلیچه
چکیده :
هرچه از دوران جنگ تحمیلی
فاصله می گیریم خس خس ریه هاشان اشک هر بیننده ایی را در می آورد . بسیاری از
جوانان این مرز و بوم که به جرم دفاع از مملکت خود به جبهه رفتند تا از انقلاب ،
وطن و ناموس خود دفاع کرده و مورد تعرض دشمن قرار نگیرند .
نخستین
قربانیان سلاح های شیمیایی دوران دفاع مقدس ، یکی از کارهای علمی و پژوهشی بود که
ضرورت داشت تا این حقیقت ماندگار تاریخ مورد بررسی قرار گیرد . به این منظور
" تاریخچه استفاده از سلاح های شیمیایی ، عملیات خیبر و نیروهای تیپ قمر بنی
هاشم (ع) ، خاطرات پزشک گردان ، نقش گردان توحید ، سازمان ملل و محکوم کردن عراق
" تحت عنوان " رزمندگان استان چهارمحال و بختیاری نخستین قربانیان سلاح
های شیمیایی " مورد بررسی قرار گرفت . امیدوارم که این مقاله قدمی در جهت
شناساندن حقانیت شهداء استان چهارمحال و بختیاری باشد .
کلید
واژها : شیمیایی – رزمندگان – چهارمحال و بختیاری – جنگ – شهادت .
مقدمه
سلاح های شیمیایی عواملی
هستند که کاربرد آنها منجر به مرگ یا ضایعات قابل توجه در ساختار اندامی انسان و
حتی گیاهان میشود . به همین دلیل در سال 1925 در کنفرانس خلع سلاح ژنو ، پرتکلی به
امضاء غالب کشورهای جهان در آمد که در آن کاربرد سلاح های شیمیایی و بیولوژیکی منع
شده بود . عراق نیز از جمله امضاء کنندگان این پرتکل بود ، اما وقتی با هجوم خود
به ایران در مقابل رزمندگان نتوانست مقاومت کند ، با به کارگیری سلاح های شیمیایی
قصد داشت به این وسیله روحیه رزمندگان را تضعیف، تخریب و از صحنه های نبرد دور
نماید تا بلکه بتواند به اهداف شوم خود برسد . از جمله رزمندگانی که به عنوان
نیروهای خط شکن و با شجاعت تمام در بیشتر صحنه های نبرد با عبور از موانع ایزایی و
میادین مین عبور می کردند و دشمن بعثی را از پای در می آوردند ، رزمندگان استان
چهارمحال و بختیاری بودند . رزمندگان تیپ مقدس قمر بنی هاشم (ع) در عملیاتهای
متعدد خطوط دفاعی دشمن را شکستند و تا قلب دشمن نفوذ می کردند . یکی از این نبردها
عملیات خیبر بود که وقتی دشمن تاب مقابله با خیبر شکنان تیپ قمر بنی هاشم (ع) را نداشت
، کوشید تا با استفاده از سلاح های شیمیایی آنها را از پای در آورد .
هدف ازاین پژوهش ارائه
تصویری روشن از آثار جنایات دشمن بعثی که از طریق حملات شیمیایی به رزمندگان استان
چهارمحال و بختیاری وارد آورد ، می باشد . در اهمیت و ضرورت این مقاله همین بس که
بتوانیم رشادتهای گردان توحید از تیپ مقدس قمر بنی هاشم (ع) و آثار شیمیایی دشمن
را که برای اولین بار به صورت گسترده در عملیات خیبر علیه آنان استفاده کرد
شناسایی و معرفی کنیم .
روش ما در این مقوله ، از
طریق اسناد موجود در بنیاد شهید و امور ایثارگران ، مصاحبه حضوری با جانبازان
شیمیایی و مراجعه به سایت ها می باشد که به صورت کتابخانه ای و اسنادی انجام خواهد
شد .
سوال اساسی ما چگونگی
ابتلاء رزمندگان استان چهارمحال و بختیاری به عوامل شیمیایی است . در این رابطه با
مراجعه به منابع مختلف اسناد و مدارک جنگ از جمله : پرونده های شهدا ، مقالات
اشخاص ، سایت عوامل شیمیایی ، جانبازان ورزمندگانی که اطلاعات لازم را در اختیار
داشتند ، سعی در ارائه مقاله ای روشن برای ثبات این موضوع داریم .
کورش صادقی چلیچه
تاریخچه استفاده از سلاح های شیمیایی
سال ها پیش از جنگ هشت
ساله ایران و عراق ، اروپا ساعت 5 بعدظهر روز 22 آوریل سوزش گاز کلرین را روی پوست
خود احساس کرد .
شهر ایپر در کشور بلژیک
نخستین تجربه جهانیان در استفاده از گازهای سمی کشنده بود . جایی که نیروهای
آسمانی بمب های خود را بر سر 5 هزار سرباز جبهه متفقین از فرانسوی گرفته تا
کانادایی ریختند و یکی از نقاط تاریک تاریخ را در سال 1915 به نام خود رقم زدند .
در سال 1925 در کنفرانس خلع سلاح ژنو ، پرتکلی به امضاء غالب کشورهای جهان در آمد
که در آن کاربرد سلاح های شیمیایی و بیولوژیکی منع شده بود و عراق نیز از جمله
امضاء کنندگان این پرتکل بود . اما امضاء کنندگان این پرتکل عموما اهمیتی برای آن
قائل نشدند و تولیدات خود را در حد وسیع ادامه دادند و بسیاری از کارخانجات تولید
کننده مواد شیمیایی ، در اختیار بخش جنگ های شیمیایی ارتش ها قرار گرفت .
مصر در یمن از گاز خردل در
سال1965 استفاده کرد – در جنگ ویتنام آمریکا از 1968- 1961 به مقدار گسترده – در سال 1970 گزارشات حاکی
از آن بود که در برخی نبردهای کوچک در لائوس ، کامبوج ، ویتنام و افغانستان به
صورت محدود از عوامل شیمیایی استفاده شده است . در جنگ 8 ساله عراق علیه ایران ،
عراق 230 بار از حملات شیمیایی که در مجموع ، حدود 44 هزار نفر تلفات در پی داشت
علیه نیروهای ایران ویا مراکز پشتیبانی آن استفاده کرد .
نقش
رزمندگان استان چهارمحال و بختیاری در عملیات خیبر
دشمن بعثی در جنگتحمیلی با
وجود در اختیار داشتن انواع و اقسام سلاح های جنگی و حمایت های مستقیم شصت کشور
جهان ،وقتی در مقابل رزمندگان ایران اسلامی که با استعانت از پروردگار و تاسی از
انقلاب عاشورای امام حسین (ع) می جنگیدند و با عملیاتهای متعدد هر روز به پیروزی
هایی چشمگیر دست پیدا می کردو دشمن زبون را زمین گیر و ناتوان کرده بودند . اما
این دشمن از هیچ کوششی دریغ نکرده و با انواع سلاح های مجاز و غیر مجاز علیه
رزمندگان ایران سعی در شکست آنها داشت.
سوم اسفند ماه 1362 عملیات
افتخار آفرین خیبر در منطقه عملیانی جزایر مجنون شروع شد و رزمندگان اسلام موفق
شدند اهداف از پیش تعیین شده را به تصرف خود در آورند و یگان های پشتیبان برای حفظ
و حراست از دست آوردهای این عملیات یکی پس از دیگری وارد خطوط مقدم می شدند. یکی
از این یگان ها گردان توحید از تیپ مقدس 44 قمر بنی هاشم (ع) متشکل از رزمندگان
استان چهارمحال و بختیاری به فرماندهی سردار سهراب نوروزی بود که بیشتر نیروهای
این گردان از شهرکرد و شهرها و روستاهای همجوار مانند دزک ، چُلیچه ، وردنجان ،
طاقانک ، بروجن و فارسان بودند. در میان نیروهای این گردان گروهی از بچه های یگان
هوایی تهران نیز حضور داشتند که روز دوازدهم اسفند ماه 1362 با هلی کوپتر های شنوک
وارد جزیره مجنون شدند و منطقه را به عهده گرفتند . هوا بسیار گرم و شرایط بسیار
سخت بود . محدودیت مهمات ، کمبود آذوقه و آب آن هم با بمباران های سنگین هوایی که
در ارتفاع پائین صورت می گرفت ، عرصه
رابر بچه ها بسیار تنگ کرده بود اما بچه ها هم قسم شده بودند که هر طور شده از دست
آوردهای عملیات محافظت کنند. مقاومت سرسختانه هر روز در برابر پاتک های سنگین عراق
سپری می شد. سومین روز حضور گردان در منطقه بود که دیده بان گزارش داد : تانک های
عراق در حال پیشروی به سمت ما هستند. صدای زوزه تانک ها بسیار نزدیک شده بود و حتی
نیروهای پیاده در بین تانک ها با چشم غیر مسلح دیده می شدند. درایت و توانایی
سردار نوروزی بچه ها را امیدوار می کرد. او با تلاش بی وقفه و شبانه روزی بچه ها
را هدایت می کرد و با حضور در سنگر های نیروهای تک تیرانداز و آرپی جی زن روحیه
آنها را افزایش می داد.
پزشک گردان
دکتر عباس فروتن در
یادداشت های خود از جنگ شیمیایی عراق می گوید :گردان توحید جمعی از رزمندگان استان
چهارمحال و بختیاری بود که در روز دوازدهم اسفند ماه 1362 با هلی کوپتر های « شنوک
» وارد جزیره مجنون شدند و پس از دو روز آشنایی با منطقه دفاع از خط مقدم در جزیره
به آنها سپرده شد.
مدت
5 روز مقاومت سرسختانه در برابر پاتک های سنگین عراق سپری شده بود ، آن هم در
شرایط بسیار سخت محدودیت مهمات ، آذوقه ، آب و بمبارانهای سنگین هوایی که در
ارتفاع بسیار پایین صورت می گرفت.
در میان آتش و گلوله ها و
گرد و غباری که در هوای مرطوب جزیره تا مدتی معلق می ماند ، جوان لاغر اندام و
چالاکی با عینک ته استکانی مشاهده می شد که از سنگری به سنگری می رفت و به بچه های
تک تیرانداز و آر پی جی زن روحیه می داد و راهنمایی می کرد. او معلمی بود از
روستای چلیچه در اطراف شهرستان شهرکرد که فرماندهی گردان رابه عهده داشت. سهراب
نوروزی جوانی دوست داشتنی بود که نیروهایش با میل و رغبت قلبی کار می کردند ، نه
به اجبار و دستور. شب قبل از انتقال به جزیره بین نماز مغرب و عشاء شهید نوروزی در
زمینه سیر و سلوک و سالک راه حق سخن گفت. سخنانش بی ریا و ساده و دلنشین بود ، چون
خودش مومن و عامل به آنها بود.
ماموریت گردان توحید
آتش دشمن بسیار سنگین بود
، پاتک های سنگین عراق با نیروهای زرهی پنج روز متوالی ادامه داشت و گردان توحید
این پاتک ها را یکی پس از دیگری دفع می کرد. تعدادی از بچه ها به شهادت رسیده
بودند . بسیاری از سنگرها آسیب جدی دیده بودند و بچه ها مدام خود را جابجا می
کردند. حرارت آفتاب سوزان خوزستان و تشنگی بچه ها که گاهی به 24 ساعت می رسید کار
را دشوارتر می کرد. شهید نوروزی مرتب به سنگر ها سرکشی می کرد و به بچه ها امید می
داد و مشکلات را تشریح می کرد و می گفت امام فرمود جزایر مجنون باید حفظ شوند ، ما
وظیفه داریم اجازه ندهیم حرف امام روی زمین بماند . سرانجام پس ازهفت روز رشادت و
دفاع جانانه و تثبیت جزایر صبح روز نوزدهم اسفندماه ، ماموریت گردان توحید با
موفقیت به پایان می رسد و خط را به نیروهای تازه نفس یگان های دیگر تحویل داده و
آماده شدند تا جهت استراحت به پشت جبهه منتقل شوند.
نوروزی
با نیروهایش نوروزی است
چند نفر از رزمندگان این گردان می گویند: پس از اینکه به
محل باند هلی کوپترها رسیدیم تا ظهر منتظر ماندیم تا هاول گراف (هلی کوپتر) رسید و
تعدادی از نیروها را سوار کرد و به پشت خط انتقال داد و قرار شد تا یک ساعت دیگر
برگردد و تعداد نیروهای باقیمانده را به پشت خط انتقال دهد. در آن شرایط بحرانی
ایثار و گذشت نیروها این بود که برخی از رزمندگان که زودتر رسیده بودند در صف
انتقال به پشت خط قرار داشتند از صف خارج شده و دیگر دوستان و همرزمان را برای
انتقال به عقب مقدم می دانستند. از جمله اینکه شاید شهید نوروزی باید با همان
گروه اول می رفت و وقتی از او خواستند تا با گروه اول به عقب خط برگردد قبول نکرد
و گفت:" نوروزی با نیروهایش نوروزی است" و حاضر نشد تا بچه ها را تنها
بگذارد. و وقتی از آنجا قصد برگشت به عقب خط را داشتند کلیه مهمات و ماسک های ضد
گاز خود را تحویل دیگر نیروها دادند. چند ساعت طول کشید اما خبری از هاول گراف نشد
ساعت سه و نیم بعد از ظهر بود که ناگهان چند هواپیمای عراقی شروع به بمباران منطقه
نمودند و محل استقرار باقیمانده بچه های گردان را به رگبار بستند. که در این حملات
خوشبختانه آسیبی به بچه ها نرسید اما چند لحظه بعد از آن هواپیماهای عراقی مجدداً
آمدند وبرای اولین بار شروع به بمباران شیمیایی منطقه نمودند. دود سفیدی به سرعت
کل منطقه و باند هلی کوپتر را گرفت. گر چه پیش از آن یکی دو نوبت دشمن از بمب های
سمی در جنگ استفاده کرده بود اما این عملیات نقطه عطف عرصه کاربرد وسیع و گسترده
انواع عوامل شیمیایی به شمار میرود که طی آن هواپیماها و توپخانه های دشمن به
شلیک انواع بمب ها ، راکت ها و گلوله های شیمیایی مبادرت کردند. در این بمباران
تعدا زیادی از رزمندگان گردان توحید استان چهارمحال و بختیاری اولین قربانیان بمب
های شیمیایی بودند که بیشتر از دیگران مورد حمله اینگونه عوامل قرار گرفتند. این
در حالی بود که بچه ها آشنایی لازم برای مقابله با عوامل شیمیایی نداشته و نخستین
تجربه برخورد جدی ما با جنگ شیمیایی بود. وسایل حفاظتی نداشتند و همانگونه که قبلا
اشاره شد کلیه مهمات و ماسک های خود را تحویل نیروهای جانشین داده بودند.
گرچه
پس از بمباران تعدای از بچه ها موفق شدند از چادری که در آن نزدیکی بود ماسک تهیه
کنند ولی دیر شده بود. زیرا به دلیل فاصله بسیار نزدیک با کانون انفجار ، گاز خردل
اثر خود را گذاشته بود ، پس از گذشت یکی دو ساعت به تدریج ناراحتی چشمی شروع شد ،
هوا رو به تاریکی می رفت و علاوه بر مششکلات چشمی تهوع و استفراق لحظه به لحظه
شدیدتر می شد و تعداد بیشتری را از پا می انداخت.
فرمانده گردان سردار
نوروزی از همه بچه ها به کانون انفجار شیمیایی نزدیکتربود . قدرت و توان حرکت
نداشت و به بچه ها تاکید می کرد که با مقر تماس گرفته نیروها را زودتر منتقل
نمایند. سر انجام هلی کوپتر ها آمدند و بچه ها را ابتدا به محل اورژانس بیمارستان
صحرایی خاتم و سپس به اهواز و نقاهتگاه مصدومین شیمیایی در استادیوم تختی منتقل
شدند. در نقاهتگاه یک اتاق به عنوان I.C.U جهت مصدومین بدحال مهیا شده بود. از میان کسانی که در آن
اطاق بستری شدند تنها چند نفر زنده ماندند . یکی از آنها بسیجی نوجوانی به نام
خدایار نصیری از روستای وردنجان بود که با ضایعه شدید راه های هوایی و تورم ریه ها
دچار شده بود. نفر بعدی عبدالصمد رجبی از شهرکرد بود که صورتش شدیدا متورم شده و
قابل شناسایی نبود. کرامت الله سلیمانی از فارسان ، خدامراد همتی ، فرهاد همتی ،
سبزعلی خدادادی و علی اکبر سلطانی از روستای دزک ، افراسیاب کیانی ، علیرضا ترکی ،
باقر موسوی ، غلام مرادی و سید مرتضی هاشمی از دیگر مصدومین شیمیایی استان بودند
که وضع وخیمی داشتند. سهراب نوروزی نیز که در I.C.U بستری بود حالت نیمه اغماء
داشت از حالش که سوال کردیم تنها می گفت: الحمدالله ، خدا را شکر و هیچ مطلبی را
از درد و ناراحتی ابراز نمی کرد . علی جمعه دربانی از روستای چلیچه مانند همشهری
خود سهراب نوروزی که در تخت مجاور وی بود همین حال را داشت که اولین کسانی از رزمندگان بودند که بوسیله عوامل
شیمیایی دشمن بعثی به شهادت رسیدند. کرامت الله سلیمانی در سال 1380 و سید مرتضی
هاشمی درسال 1387 پس از چند سال تحمل درد ورنج عوارض ناشی از بمبهای شیمیایی به
شهادت رسیدند.
سازمان
ملل عراق را محکوم کرد
کارشناسان معتقدند حجم کاربرد
عوامل شیمیایی در عملیات خیبر بی سابقه بوده است و تاثیر عوامل بکار گرفته شده و
پایداری آنها نیز با گذشت بیش ازدوازده روز از حمله شیمیایی ، هنگامی که کارشناسان
و محققان اعزامی از سازمان ملل به منطقه اعزام شدند عوامل شیمیایی را در منطقه
شناسایی و نمونه برداری ، تجزیه و نوع آن را تشخیص و ثبت نمودند ؛ (گازهای تاول زا
به خصوص خردل نیتروژنه و موستارد،اعصاب ، خفه کننده و ناتوان کننده) و در گزارشی
تحویل دبیر کل سازمان ملل وقت (خاویر پرزدکوئبار)نمایند.
دبیر
کل سازمان ملل نیز پس از دیدار با نمایندگان ایران و عراق ، استفاده از سلاح های
شیمیایی را محکوم کرد و در بیانیه ایبا اجتناب از صدور قطعنامه ، در 25 آوریل 1985
کاربرد سلاح های شیمیایی از سوی عراق را محکوم ساخت .
ایران در جریان هشت سال
جنگ تحمیلی عراق یکی از بزرگترین قربانیان سلاح های شیمیایی محسوب می شود که از
سوی رژیم بعث عراق علیه نیروهای نظامی و غیر نظامی به کار برد.
گرد آورنده : کورش صادقی چلیچه
منابع :
جنگ
شیمیایی عراق و تجارب پزشکی آن ، دکتر عباس فروتن
پایگاه
اطلاع رسانی قربانیان سلاحهای شیمیائی
رزمندگان:خدایارنصیری،فرهادهمتی،غلام
مرادی
کتاب
اولین های دفاع مقدس از محمد خامه یار
