شرحی بر عملیات فتح المبین

بسم الله الرحمن الرحيم ، بسم الله القاصم الجبارين و يا زهرا

رزمندگان دلاور اسلام با دريافت پيام، عمليات حماسي و تاريخي فتح المبين را در شمال خوزستان آغاز کردند و از جنوب و شمال غربي شوش و غرب دزفول در چند محور با ارتش عراق درگير شدند.

اهداف عمليات

- آزادسازي بخش وسيعي از مناطق اشغال شده، همچون سايت 4 و 5 رادار و ده ها روستاي منطقه.

- انهدام دو لشکر عراق (10 زرهي و 1 مکانيزه).

- دست يابي به خطوط پدافندي مناسب و استفاده از حداقل نيروهاي خودي در آن خطوط

- خارج کردن شهرهاي شوش، انديمشک و دزفول از تيررس آتش توپخانه دشمن.

- دور کردن آتش موثر دشمن از جاده اهواز – انديمشک.

منطقه عمومي فتح المبين در غرب رودخانه کرخه واقع شده است و از شمال به ارتفاعات صعب العبور تي شکن، دالپري، چاه نفت و تپه سپتون؛ و از جنوب به ارتفاعات ميشداغ، تپه هاي رملي و چزابه (شيب)؛ و شرق به مرز بين المللي (در شمال و جنوب فکه) منتهي مي شود.

منطقه مزبور 2500 کيلومتر مربع وسعت دارد از لحاظ جغرافيايي ناهموار است و علاوه بر ارتفاعات يادشده، داراي تپه هاي ماهور بسيار و بعضاً غير قابل عبور مي باشد. اين بلندي ها به دليل پستي زمين در شرق کرخه، روي شهرهاي شوش، هفت تپه و جاده اهواز – انديمشک کاملا مشرف مي باشند. ارتفاعات ابوصليبي خات با 202 و 189 متر، کوه هاي برغازه، رقابيه تي شکن، کمر سرخ، تنگه ابوغريب و رقابيه، مراکز رادار، سايت 4 و 5، پادگان عين خوش و نقاط حساسي همچون دوسلک و سه راهي قهوه خانه از عوارض مهم منطقه عملياتي فتح المبين بودند.

جاده هاي آسفالته دزفول به دهلران، عين خوش به چم سري، جاده تنگه ابوغريب، جاده امام زاده عباس به چاه نفت و پل هاي احداث شده روي رودخانه هاي چيخواب و دويرج نيز از مهم ترين راه هاي مواصلاتي منطقه محسوب مي شدند.

مسئوليت پدافند از منطقه غرب دزفول به عهده دو لشکر 10 زرهي و 1 مکانيزه ارتش عراق بود و به تناسب ميزان هوشياري دشمن و آگاهي از عمليات نيروهاي ايران، براستعداد آن ها افزوده مي شد. در مجموع، تمامي يگان هايي که قبل از شروع عمليات، در منطقه مستقر بودند؛ و نيز تمام يگان هايي که حين عمليات وارد منطقه شدند، عبارت بودند از:

- لشکر 10 زرهي؛ شامل: تيپ هاي 17، 42، 51 و 60 زرهي، تيپ 24 مکانيزه، تيپ هاي 55، 99، 423 و 505 پياده.

- لشکر 1 مکانيزه؛ شامل: تيپ هاي 34 و 51 زرهي، تيپ هاي 1 و 27 مکانيزه، تيپ هاي 93، 96، 109 و 426 پياده.

- لشکر 3 زرهي ؛ شامل: تيپ هاي 6 و 12 زرهي، تيپ 8 مکانيزه.

- لشکر 6 زرهي؛ شامل: تيپ 25 مکانيزه.

- لشکر 9 زرهي؛ شامل: تيپ 14 مکانيزه و تيپ هاي 35 و 43 زرهي.

- لشکر 7 پياده: شامل: تيپ هاي 19 و 38 پياده.

- يگان هايي با ماموريت هاي ويژه: تيپ هاي 10، 11، 12، 13، 14، 15، 19، 603، 604، 605.

- تيپ هاي مستقل: تيپ مکانيزه گارد رياست جمهوري، تيپ 10 زرهي، تيپ هاي 91 و 92 پياده و تيپ 5 گارد مرزي

کماندو: 9 گروهان

- توپخانه: 4 گردان از لشکر 10، 4 گردان از لشکر 1، 3 گردان از لشکر 3، گردان 217

قرارگاه مرکزي کربلا با فرماندهي مشترک نيروي زميني ارتش و سپاه پاسداران، هدايت کلي عمليات را بر عهده داشت که چهار قرارگاه فرعي زير تحت امر آن بود:

الف – قرارگاه قدس هدايت نيروهاي زير را به عهده داشت:

ارتش: تيپ 84 پياده خرم آباد با 3 گردان، تيپ 2 زرهي لشکر 92 زرهي اهواز با 3 گردان

سپاه: تيپ 41 ثارالله (ع) با 6 گردان، تيپ 14 امام حسين (ع) با 9 گردان، عناصري از سپاه ايلام

ب – قرارگاه نصر هدايت نيروهاي زير را به عهده داشت:

ارتش : تيپ هاي 1، 2 و 3 از لشکر 21 پياده حمزه با 10 گردان، تيپ 58 ذوالفقار با 4 گردان

سپاه: تيپ 27 محمد رسول الله (ص) با 9 گردان، تيپ 7 ولي عصر (عج) با 9 گردان

ج – قرارگاه فجر هدايت نيروهاي زير را به عهده داشت:

ارتش: لشکر 77 پياده خراسان با 3 تيپ

سپاه: تيپ 33 المهدي (عج) با 6 گردان، تيپ 46 فجر با 5 گردان، تيپ علي ابن ابي طالب (ع) با 6 گردان امام سجاد (ع) با 11 گردان

د – قرارگاه فتح هدايت نيروهاي زير را به عهده8 داشت:

ارتش: تيپ 1 لشکر 92 زرهي، تيپ 55 هوابرد، تيپ 37 زرهي شيراز

سپاه : تيپ 25 کربلا، تيپ 8 نجف با 8 گردان

در مجموع حدود 100 گردان از سپاه و 35 گردان از ارتش در عمليات شرکت کردند.

هم چنين واحدهايي از توپخانه، هوانيروز و نيروي هوايي ارتش، مهندسي جهاد سازندگي و مهندسي سپاه و ارتش، پشتيباني عمليات را بر عهده داشتند.

منطقه مورد نظر براي عمليات به چهار محور زير تقسيم شده که در هر يک از آن ها مي بايست يک قرارگاه عملياتي وارد عمل شود:

الف – محور تي شکن و چاه نفت:

قرارگاه قدس در اين محور ماموريت داشت تا از جناح لشکر 10 عراق وارد عمل شده و ارتفاعات کمر سرخ و 202، امام زاده عباس، شهر و پادگان و ارتفاعات عين خوش و در نهايت منطقه ابوغريب را به تصرف خود درآورد. اين قرارگاه در صورت موفقيت مي توانست عقبه لشکر 10 را ببندد و به همين دليل نتيجه عمليات آن، بسيار اساسي و سرنوشت ساز بود.

ب – محور غرب پل نادري:

در اين محور قرارگاه نصر موظف بود اهدافي همچون شاويه، بلتا، جوفينه، علي گره زد، تپه چشمه، شهدا و کوت کاپون را تصرف و تامين نمايد که به دليل نوع درگيري اين قرارگاه (تک جبهه اي) ، پيش بيني نتايج عمليات در اين محور سخت و دشوار بود.

ج – محور غرب شوش :

دشمن در منطقه غرب شوش، به دليل وجود اهداف مهمي همچون سايت 4 و 5 رادار از مستحکم ترين مواضع و خطوط دفاعي برخوردار بود قرارگاه فجر ماموريت داشت ضمن تصرف اهداف فوق الذکر، روي ارتفاعات ابوصليبي خات مستقر شود.

د – محور رقابيه:

تصرف تنگه رقابيه و منطقه دوسلک، وظيفه قرارگاه فتح بود که در نتيجه آن، عقبه لشکر 1 عراق بسته مي شد. در صورت موفقيت نيروهاي اين قرارگاه و الحاق آن ها با نيروهاي قرارگاه قدس، خط نهايي عمليات تامين مي شد.

شرح عمليات

در ساعت 00:30 بامداد 2/1/1361، عمليات فتح المبين با رمز مبارک يازهرا (س) آغاز شد. حوادث و رويدادهاي عمليات در محور و مراحل مختلف آن به شرح ذيل مي باشد:

مرحله اول عمليات فتح المبين (2/1/1361)

در اين مرحله در محور قرارگاه قدس، تيپ 14 امام حسين (ع) در جناح راست موفق شد با حرکت احاطه اي از شمال غربي و غرب رودخانه چيخواب ضمن تصرف منطقه عين خوش، عقبه دشمن در اين محور را مسدود کند. تيپ 41 ثارالله و تيپ 84 خرم آباد نيز در جناح چپ اين قرارگاه از شمال دشت عباس طرف امام زاده عباس و تپه 202 پيشروي کرده و مواضع دشمن را به تصرف خود درآورد، ليکن اين مواضع در جريان پاتک هاي شديد دشمن مجددا به اشغال نيروهاي عراقي درآمد.

در محور قرارگاه نصر؛ يگان هاي عمل کننده در ساعت 01:30 بامداد با دشمن درگير شدند. در حالي که واحدهاي ارتش عراق در اين محور به شدت مقاومت مي کردند، يک گردان از تيپ 27 محمد رسول الله (ص) که ماموريت تصرف علي گره زد و خاموش کردن آتش توپخانه مستقر در آن را بر عهده داشتند، تا اعماق خطوط دشمن نفوذ کرده و قرارگاه توپخانه دشمن را به تصرف درآوردند. در نتيجه، يگان هاي ديگر اين قرارگاه موفق شدند مواضع اصلي پدافندي دشمن در شمال محور پل نادري، سرخه فليه، سرخه صالح و تپه چشمه، کوت کاپون، سه راهي قهوه خانه و تپه شاوريه را به تصرف در آورند.

در محور قرارگاه فجر؛ به دليل مستحکم بودن خطوط پدافندي، حجم انبوه آتش و هوشياري دشمن نسبت به جهت تک و نيز انسداد اکثر راه کارهاي پيش بيني شده خودي، نيروهاي اين قرارگاه با روشن شدن هوا به موقعيت اوليه خود بازگشتند. در محور قرارگاه فتح؛ ماموريت اين قرارگاه در آغاز عمليات، تنها اعزام گروه هاي «آرپي جي زن» براي شکار اين تانک ها محدود گرديد. بر همين اساس گروه هاي مورد نظر اعزام شدند، ليکن تنها موفق گرديدند حدود 20 تانک و نفربر دشمن را منهدم کنند.

مرحله دوم عمليات فتح المبين(4/1/1361)

ساعت يک بامداد چهار شنبه چهارم فروردين، مرحله دوم عمليات فتح با کلمه رمز يازهرا(س) آغاز شد و نيروهاي ايران اسلامي در اولين ساعات شروع عمليات، تلفات سنگيني بر دشمن وارد آوردند و به مواضع او در جبهه هاي غرب شوش و دزفول دست يافتند. در اين مرحله از عمليات تنگه رقابيه و ارتفاعات ميشداغ پاکسازي شد.

در اين مرحله، ماموريت اصلي به عهده قرارگاه فتح بود تا با تصرف تنگه رقابيه و ضمن تهديد عقبه نيروهاي عراقي، در منطقه قرارگاه فجر، موجب کاهش فشار دشمن به قرارگاه قدس شود. قرارگاه هاي نصر و قدس نيز در اين مرحله ماموريت داشتند تا با ترسيم خطوط پدافندي خود، در مقابل پاتک هاي دشمن مقاومت کنند.

هم چنين، قرارگاه فجر همچون مرحله اول ماموريت داشت تا به منظور جلب توجه دشمن به انجام عمليات ايذايي بپردازد و ذهن فرماندهان عراقي را از محور اصلي عمليات منحرف نمايد.

قرارگاه فتح از دو محور عمليات خود را آغاز کرد. يک تيپ پياده به همراه يک گردان زرهي با هدف تصرف ارتفاعات رقابيه، از حاشيه تنگه رقابيه و آب گرفتگي وارد عمل شدند و دو تيپ نيز محور اصلي حرکت خود را تنگه دليجان – به منظور دور زدن دشمن – قرار دادند و در نتيجه موفق شدند تنگه رقابيه، ارتفاعات رقابيه و ميشداغ به همراه تعداد زيادي تجهيزات سنگين دشمن را به تصرف درآورند . به دنبال آن، نيروهاي عراقي از فشار خود در محور عين خوش کاسته و پاتک هاي سنگين را متوجه منطقه رقابيه کردند و به رغم اين که خطوط پدافندي نيروهاي خودي در داخل تنگه تا آستانه سقوط پيش رفت، ليکن مقاومت نيروهاي خودي به حفظ و تامين اهداف اين مرحله منجر شد.

مرحله سوم عمليات فتح المبين (7/1/1361)

در سومين مرحله عمليات، مهم ترين مواضع حياتي دشمن در غرب شوش و دزفول فتح شد. اين مرحله از عمليات مقارن ساعت 22 و 30 دقيقه شب شنبه 7 فروردين با نام فتح المبين و با کلمه رمز يازهرا در شمال غربي شوش آغاز شد.

فرماندهان سپاه و ارتش پس از کسب نتايج موفقيت آميز در مرحله دوم عمليات، به اين نتيجه رسيدند که نيروهاي دشمن به دليل از هم پاشيدگي سازمان و گسستگي در سيستم فرماندهي خود، احتمالا از منطقه عملياتي فرار خواهند کرد. لذا تصميم گرفته شد هر چه سريع تر با انجام عمليات ديگري، قواي دشمن منهدم و خطوط پدافندي قواي خودي تصحيح و تقويت شود. بر همين اساس، پس از طراحي مانور اين مرحله از عمليات، نيروهاي خودي در بامداد روز هفتم حمله خود را آغاز کردند و همان گونه که پيش بيني مي شود، دشمن براي مصون ماندن از انهدام و اسارت نيروهايش، بسياري از مواضع خود را به ناچار ترک کرده و به منتهي اليه خطوط پدافندي خود در منطقه، (چنانه، دوسلک و غرب ارتفاعات تينه) عقب نشيني نمود.

مرحله چهارم عمليات فتح المبين (8/1/1361)

در چهارمين مرحله عمليات که سحرگاه روز يکشنبه 8 فروردين با نام فتح و کلمه رمز يازهرا آغاز شد.

قرارگاه نصر به پاکسازي منطقه متصرفه در شرق ارتفاعات تينه پرداخته و پس از آن به کمک قرارگاه قدس شتافت. قرارگاه قدس که در روز گذشته ارتفاعات 202 تنگه ابوغريب را به تصرف درآورده بود، مي کوشيد از فرار نيروهاي در حال عقب نشيني عراق جلوگيري نمايد. قرارگاه فجر نيز مسئوليت پاکسازي منطقه متصرفه خود را بر عهده داشت.

هم چنين نيروهاي قرارگاه فتح ضمن عبوراز تنگه دليجان به سمت برغازه و دوسلک موفق شدند اين دو منطقه را به تصرف در آورده و با نيروهاي قرارگاه نصر الحاق نمايند و سپس به سمت مرزهاي بين المللي پيشروي کنند.

در مجموعه، طي اين مرحله از عمليات ، ارتفاعات تينه، دوسلک و برغازه به تصرف کامل درآمدند و دشمن به غرب رودخانه دويرج و تپه 182 عقب رانده شد.

لازم به ذکر است که نيروهاي خودي در تلاش اصلي خود در اين مرحله که دستيابي به عقبه هاي دشمن و ممانعت از فرار نيروهاي آنان بود موفق نبودند و دشمن توانست بسياري از نيروها و تجهيزات خود را از منطقه عمليات خارج نمايد.

- آزادسازي 2500 کيلومتر مربع از خاک جمهوري اسلامي؛ شامل دهها بخش و روستا، سايت 4 و 5 رادار، جاده مهم دزفول – دهلران و ... .

- نزديک شدن نيروهاي خودي به مرز در منطقه غرب شوش و دزفول.

- خارج شدن شهرهاي دزفول، انديمشک و شوش و مراکز مهمي همچون پايگاه هوايي دزفول از تيررس توپخانه دشمن، و دستيابي به چاه هاي نفت ابوقريب در ارتفاعات تينه.

- انهدام بيش از 4 لشکر، 361 تانک و نفربر، 18 هواپيما، 300 خودرو، 50 توپ و 30 دستگاه مهندسي ارتش عراق.

- به غنيمت گرفته شدن 320 تانک و نفربر، 500 خودرو، 165 توپ، 50 دستگاه مهندسي و مقادير زيادي سلاح و تجهيزات انفرادي.

- به اسارت در آمدن بيش از 15 هزار تن از نيروهاي دشمن.

- کشته و مجروح شدن حدود 25 هزار تن از نيروهاي دشمن.

منبع: سايت تبيان